26.10.2024 – DEBATA “Tatarzy Krymscy: ich największą bronią jest słowo. Rozmowa o przyszłości”
15:00, Kinoteka (sala 6), 90’, wstęp wolny
Przed debatą na godz. 13 zostanie pokazany film TATARZY KRYMSCY / 1944. KRYM. DEPORTACJA wraz z ZESTAWEM FILMÓW KRÓTKOMETRAŻOWYCH / TATARZY KRYMSCY
Moderator debaty – Nedim Useinow – Przedstawiciel światowego kongresu TK w Polsce. Uczestnicy debaty – Khalil Khalilov – Prezes Fundacji „Krymski Dom”, Ernes Sarykhalil – krymskotatarski reżyser i operator filmowy, Dżenneta Bogdanowicz – polska Tatarka z Kruszynian
Temat debaty jest niezwykle istotny. Po traumie deportacji 1944 roku, po trwającej ponad 10 lat okupacji Krymu, ciągłych próbach wymazywania Tatarów z historii przez Rosję spróbujemy odpowiedzieć na pytanie. Jakie (i czy w ogóle) jutro czeka Tatarów Krymskich jako samoświadomy etnos, który przez swoje kino, muzykę, literaturę i inne formy wypowiedzi mówi do nas jednym głosem: walczymy o sprawiedliwość, o ziemię, o prawdę i wolność. W gronie przedstawicieli narodu krymskotatarskiego, twórców kultury i autora filmów przedstawianych na festiwalu – porozmawiamy o przyszłości.
Deportacja 1944 roku zajmuje centralne miejsce w zbiorowej świadomości Tatarów Krymskich. Wcale nie była początkiem cierpień, gdyż nieszczęścia i ból utraty towarzyszą społeczności od niepamiętnych czasów. Stalinowską wywózkę uznać należy za kulminację stuleci imperialnej polityki wypędzania Tatarów z ich ziemi. Stąd tak silne przywiązanie do upragnionej wiekami ojczyzny przodków. Rajska Zielona Wyspa, „Jeszil Ada” – tak ją nazywają w swoich książkach i folklorze – jest nie tylko metaforycznym ucieleśnieniem marzeń wielu pokoleń o zacisznym domu pośród kwitnących róż i wiecznie zielonych cyprysów. Symbolizuje ona, zebrane w tysiącach wspomnień, niezmienne trwanie narodu wbrew czystkom, deportacjom, okupacją, więzieniom…
Czy to możliwe, żeby te wszystkie słowa, za którymi stoją okropne czyny, były z jednego źródła? I co dalej, jak długo jeszcze Rosja będzie wymazywać Tatarów z historii? Czy pamięć, współczucie, sympatia wystarczą by ocalić ten mały, tak bardzo doświadczony naród? Uratować przed zapomnieniem, drakońskimi wyrokami, łzami starszych, pamiętających wojny mężczyzn i kobiet, ich siłą rusyfikowanych dzieci i wnuków? Jakie – i czy w ogóle – jutro czeka Tatarów Krymskich jako samoświadomy etnos, który przez swoje kino, muzykę, książki i inne formy wypowiedzi mówi do nas jednym głosem: walczymy o sprawiedliwość, o ziemię, o prawdę i wolność – Nedim Useinow.
Nedim Useinow reprezentuje Zarząd Światowego Kongresu Tatarów Krymskich w Polsce. Studiował nauki polityczne na Uniwersytecie Gdańskim, następnie badał współczesną tożsamość etniczną i religijną Tatarów Krymskich w ramach studiów doktoranckich na Uniwersytecie Warszawskim. Jest autorem wielu artykułów naukowych i publicystycznych w zakresie stosunków międzynarodowych i etnokonfesjonalnych w Europie Wschodniej. Na co dzień zajmuje się też prawami człowieka, a obszarem jego aktywności zawodowej są między innymi kraje Azji Centralnej.
Khalil Khalilov jest współorganizatorem i szefem fundacji „Dom Krymski” w Polsce. Menedżer kultury w zakresie rozwoju i zachowania kultury krymsko-tatarskiej. Do 2014 roku mieszkał na Krymie, gdzie organizował koncerty artystów krymsko tatarskich i kierował centrum sztuki „Krym”, autorem i prezenterem programów muzycznych w kanale telewizyjnym Krymsko-Tatarskim ATR. Po 2014 roku, w związku z okupacją Krymu, przeniósł się do Lwowa, gdzie został jednym z organizatorów Domu Krymskiego we Lwowskim Centrum Kultury. Do jego inicjatyw należą festiwale skupiające mieszkańców Lwowa i imigrantów, a także projekty „Gra w nas” i „Gra w nas 2”. Organizator scen krymskotatarskich na festiwalach Jazz-Bez, Wiatrowskazy Lwowa i Bookforum. Autor koncepcji i kurator wystawy „Krok”, współautor i kurator szeregu projektów poświęconych deportacji Tatarów krymskich w 1944 roku. Autor projektu „Bin-Bash” (Perekotypole) w rezydencji Pogranicza oraz scenografii festiwalu „Tajemnica Mostu” w Krasnogrudzie (Polska).
Ernes Sarykhalil – reżyser, autor zdjęć. Urodzony w Uzbekistanie w 1983 roku. W 1989 roku wrócił do ojczyzny na Krymie. W 2007 roku ukończył Politechnikę w Sewastopolu. Pracował jako operator w telewizji, zajmował się aktorstwem, grał w studiu teatralnym „My” w Symferopolu. W 2018 roku ukończył Kijowski Uniwersytet Kinematografii i Telewizji im. Karpenko-Kary. Nagrywa filmy fabularne i dokumentalne. Uczestnik międzynarodowych i ukraińskich festiwali filmowych. Również bierze udział w wystawach artystycznych z zakresu sztuki wideo i sztuki środowiska.
Dżenneta Bogdanowicz (arab. Dżenneta znaczy Raj)– Urodzona 7 sierpnia 1958 roku w Trzciance niedaleko Piły. Polska Tatarka, córka tatarskich repatriantów z terenów obecnej Białorusi. Po ślubie w 1986 roku zamieszkała ze swoim mężem Mirosławem w Supraślu, gdzie na świat przyszły ich 3 ukochane córki – Dżemila, Elwira oraz Tamira.
W 2003 roku , po ponad kilkunastu latach pracy w Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej, wraz z mężem, przeniosła się do Kruszynian, gdzie w starym, rodzinny domu dziadka założyli agroturystykę. Z ich wspólnej pasji, serca i zaangażowania powstał rodzinny biznes – Tatarska Jurta.
W 2008 roku na Uniwersytecie w Białymstoku ukończyła kierunek historia, a tematem jej pracy magisterskiej była „Repatriacja Tatarów po II Wojnie Światowej”.
W 2009 roku, dzięki jej osobistym staraniom, pierwsza potrawa kuchni tatarskiej – Pierekaczewnik, otrzymała europejskie oznaczenie Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności. O wyjątkowości tego dnia, podczas swojej wizyty w Kruszynianach w 2010 roku, przekonał się ówczesny książę, dziś już król Królestwa Brytyjskiego Karol III. W 2015 roku została odznaczona państwowym Brązowym Krzyżem Zasługi oraz prestiżowym orderem Ecce Homo przyznawanym osobom, które wbrew wszelkim przeciwnościom, poprzez konsekwentną działalność dają świadectwo bezinteresownej miłości bliźniego.
Od 30 lat wspólnie z najbliższymi nieustannie spełnia swoje marzenie – zachowuje pamięć o tożsamości, kulturze, religii i historii Tatarów, a swoją wiedzę przekazuje na licznych spotkaniach kulinarno-kulturalnych w całej Polsce i zagranicą.
Partnerem debaty jest Fundacja Krymski Dom
