HIEROFANIA FRONTLINE: Intymny Transfer Percepcji, Warszawa – Ukraina

Instalacja wizualna VR / performance
Artysta: Sebastian Tomasz Płocharski

Wojna w Ukrainie, trwająca od 2014 roku, już dawno przestała być konfliktem wyłącznie terytorialnym. Toczy się przede wszystkim o nasze umysły i wrażliwość. Po wydarzeniach z 10 września 2025 roku, gdzie 21 rosyjskich dronów spadło na Polskę, wielu ludzi uświadomiło sobie, że żyjemy w rzeczywistości „państwa frontowego” – wschodniej flanki NATO, narażonej
na psychiczne, fizyczne i informacyjne reperkusje wojny sąsiada.

„Hierofania Frontline” nie jest filmem ani wystawą w klasycznym sensie. To rytuał immersji – doświadczenie, które artysta nazywa „Kapsułą Konwergencji VR”. Zamiast komfortowego
dystansu sali kinowej, widz otrzymuje intymny, sensoryczny dziennik – zapisy najbardziej surowych i bezbronnych sytuacji, nagranych własną kamerą dokumentalisty. To wizualna
autopsja doświadczenia, w której kamera staje się zarówno narzędziem zapisu, jak i środkiem obrony. Technologia VR, zwykle kojarzona z rozrywką, zostaje tu poddana radykalnej rekonfiguracji
etycznej. Płocharski wykorzystuje ją, by widz mógł empatycznie wczuć się nie tylko w rolę dokumentalisty, ale też w sytuację bohaterów – cywilów z frontu. Granica między obserwatorem
a świadkiem zanika. Strach, pot, napięcie, a nawet wyobrażenie zapachów zostają przeniesione na odbiorcę, czyniąc z niego współuczestnika. Współodpowiedzialnym. To przykład „haptic
media”, sztuki, która dotyka i angażuje ciało w służbie prawdy. W tym sensie „Hierofania Frontline” jest też kontr krytyką cyfrowej epoki, w której wojenne obrazy stają się anonimowym tłem medialnego szumu. Płocharski przywraca im wagę, intensywność i odpowiedzialność. Projekt dialoguje z tradycją kina diarystycznego, przywołując intymność zapisków Jonasa Mekasa, lecz przenosi ją w obszar zagrożenia egzystencjalnego – tam, gdzie osobisty zapis przestaje być prywatny i staje się wspólnym świadectwem. Instalacja wpisuje się w nurt sztuki relacyjnej Nicolasa Bourriauda. Akt założenia gogli VR staje się tu gestem zaufania, otwarcia i przejęcia odpowiedzialności – symbolicznym transferem międzyartystą, jego bohaterami a odbiorcą. To nie jest bierna konsumpcja obrazu, lecz intymne spotkanie, które obciąża widza koniecznością odpowiedzi: co teraz zrobię z tym doświadczeniem, które stało się moim udziałem?

„Hierofania Frontline” to wydarzenie jednorazowe i wyjątkowe. Na jeden dzień Sebastian  Płocharski połączy Warszawę z linią ognia, ukazując, że wojna nie toczy się „gdzieś tam”, lecz
przenika nas wszystkich – nasze języki, nasze emocje, nasze społeczeństwa. Instalacja nie jest więc tylko dokumentacją. Jest symbolicznym hołdem dla odwagi cywilów, dla cichego oporu wobec zapomnienia, a także dla samego aktu empatii jako formy oporu. Jak pisał Georges Didi-Huberman, obrazy niosą w sobie zarówno ranę, jak i możliwość ocalenia. Sebastuan wykorzystuje VR, by uczynić z rany przestrzeń spotkania – hierofanię, objawienie tego, co w zwyczajnym doświadczeniu pozostaje ukryte. Widz, opuszczając kapsułę, nie wychodzi już taki sam. I właśnie w tej przemianie kryje się największa siła tej pracy. Sebastian Tomasz Płocharski – artysta wizualny, reżyser dokumentalny, fotograf, korespondent wojenny i aktywista – od dziesięciu lat nieustannie podąża za losem cywilów z linii ognia. Pracując w Donbasie od 2015 roku, a od 24 lutego 2022 roku stale mieszkając na wschodzie Ukrainy, stał się nie tylko obserwatorem, lecz i świadkiem uczestniczącym – artystą, który dokumentuje rzeczywistość, balansując na granicy własnego przetrwania.